Kalıptan Betona Pratik Bilgiler...

**Faxanex** · 04.05.2008

Çeşitli yapılarda, inşaat aşamasında temelden başlayarak çatıya kadar kullanılan kalıp elemanlarının kullanım yerlerine göre ihtiyaç duydukları taşıyıcı ve destekleyiciler farklı özellikler gösterir. Bu nedenden ötürü kullanılan kalıp elemanlarını aşağıdaki gibi sınıflayıp her sınıfın kendi içinde nasıl destekleneceğini belirtmek yararlı olacaktır.

Temel veya sömel kalıpları,
Kolon kalıpları,
Duvar kalıpları,
Kiriş kalıpları,
Döşeme kalıpları,

TEMEL VEYA SÖMEL KALIPLARI:

Genelde, yükseklikleri ve görünen yüzleri az olduğu için en basit yapılan kalıplardandır. Duvar temelleri veya sömel denilen kolon temelleri süreklilik bakımından farklı oldukları için kalıp yapılıp sabitlenirken daha farklı uygulamalar yapılmalıdır. Duvar temelleri mütemadi temeller olacağından iki karşı yüzü için kalıp gerekecek ve bu kalıpların yanal oynamalara direnmesi için iki taraflı desteklenmesi gerekecektir. Yada temel zeminine göre temel kazı şevi düzey yapılabilirse, bir taraflı kalıp kullanılabilir. Yapılan kalıpların dört taraflı olmasından çok bu kalıp elemanlarının yatay, düşey kaburga ve göğüslemelere dayanan,kamalarla ayarlanan zemine çakılan kazıklara alt uçların bindirilmesiyle, kalıp elemanları sağlama alınmalıdır.

KOLON KALIPLARI:

Bu kalıplar kesit şekline göre düşey tahtalardan yapılıp, kalıp yüzünü, dayanma ve tutma elemanı olarak yatay kuşaklar kullanılmaktadır. Dökülen taze beton veya meydana gelen yanal hareketler kalıp üzerinde değişik basınçlar oluşturacaktır. Beton taze iken kalıba derinliğe bağlı olarak zaten bir basınç uygulamaktadır. (hidrostatik ve dinamik beton basıncı) Yanal hareketler taze betonda bu basıncı artıracağından yanal kuşaklar ayrı bir önem taşımaktadır. Kolon kalıplarında kullanılması gereken kuşaklar, dört köşe kesitli kereste veya kalas ya da çelik lama olabilir. Ancak kolonlarda yüksekliğe göre kuşak çerçeve aralığı doğru belirlenmelidir. Yüksek kolonlarda, kuşak çerçeve aralığı, beton basıncı ve yanal hareketler göze alınarak tabanda sık, yukarıya doğru seyrekleştirerek yapılmalıdır. Uygulanacak kuşak köşelerinden iyice birbirlerine çivilenmiş olmalı, germe çubukları ve tellerle bağlanıp sıkıştırılmalıdır. Bu yöntem yardımıyla, büyük beton basıncı gelen veya yanal hareketlere maruz kalan kolonlar korumaya alınabilir

DUVAR KALIPLARI:

Betonarme duvarları; kalıbı zemine oturtulan betonarme duvar kalıpları ve kalıbı zemine oturtulmayan betonarme duvar kalıpları olarak ikiye ayırmak ve bunlara uygun destek sistemleri düşünmek gerekir. Betonarme duvar kalıpları genelde duvar kalınlıkları ince olduğundan kolonlara göre daha kolay sağlamlanabilirler, ancak yanal devamlılıkları daha uzun olduğu için göğüsleme kalasları ve alttan yukarıya göğüslemelerin sıklığı önem taşımaktadır. Göğüsleme kalaslarının desteklenmesinde zemine oturtulan kalıplarda sömellerde uygulanan kazıklama sistemi uygulanmalı, göğüslemeler arası sıklık alt kuşaklarda daha sık olmalı, düşey araları 100 cm’den başlamalı, alta doğru 50 cm’ye kadar düşmelidir. Kalıbı tutan düşey kaburga sıklığı ise 50-70 cm arasında seçilmelidir. Ayrıca kalıp içinden geçen vidalı, kelebekli germe ve mesafe çubukları kalıp direnci açısından önemlidir.

KİRİŞ KALIPLARI:

Yapılarda kirişler imalatı sırasında donatı sıklığı ve kalıbın darlığı nedeniyle dikkat edilmesi gereken bir elemandır. En çok imalat hatası bu elemanlarda gözlenmektedir. Kalıpları yan yüzlerinde birbirlerine gerdirebilmeli ve donatı pas payları ile kalıbı kendinden itebilmelidir. Taban desteklerine konulacak başlıklar üzerinde oluşturulacak çapraz desteklerle kiriş kalıplarının yanal desteği sağlanmalıdır. Kirişlerin altlarına konulacak destek yatay kalaslarla üstten birbirine bağlanmalı,ayrıca kirişin beraber dökülecek tabliyenin alt döşeme kalıbı üst kenarına destek görevi görebilecek şekilde yerleştirilmelidir. Taban destekleri uygulanan başlık üzerine çapraz kalaslarla sağlamlanmalıdır. Yanal hareketlere dayanım yönünden kirişlerin yan yüz kalıbı dışarıdan kuşaklanmalı, sıkıştırma bulon çubuklarıyla takviye edilmelidir.

DÖŞEME KALIPLARI:

Döşeme kalıplarında kalıp alttan enine ve boyuna kalaslarla ağ şeklinde kaburga ve göğüslemelerle taban desteklerinin üstüne oturtulmalıdır. Enleme ve boylamalar arasındaki mesafeler taze betonun taşınması ve kalıbın yanal hareketlerden etkilenmesini önlemek açısından önemlidir.Kalıbın altına enlemeler 50-60 cm aralıkla yerleşmeli,bunların üzerine 80-120 cm aralıkla boylamalar yerleştirip,boylamaların altına yine 80-120 cm aralıkla taban destekleri konulmalıdır.

BU YAZI İÇİN BAHARA TEŞEKKÜR EDERİM